Από τις αρχές της δεκαετίας του '90, η αστική τάξη και τα κόμματα - εκφραστές των συμφερόντων της καλλιεργούσαν το μύθο της σύγκλισης με την Ευρώπη... Σύγκλιση, η οποία θα επιτευχθεί με τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, έτσι ώστε, σε κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, η Ελλάδα θα προσεγγίσει τα μέσα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η σύγκλιση με την Ευρώπη, την οποία μετρούσαν με την πορεία του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ήταν ένα ευφυολόγημα, το οποίο χρησιμοποιούσαν προκειμένου να συγκαλύψουν τις αντιδραστικές πολιτικές τους επιλογές, αλλά και να προσδώσουν μία θετική χροιά, σε μία πορεία της δημιουργίας του βαθιά αντιλαϊκού ευρωενωσιακού οικοδομήματος.

Η πορεία των πραγμάτων βέβαια - όπως είχε προειδοποιήσει έγκαιρα το ΚΚΕ - ήταν οδυνηρή για τα λαϊκά στρώματα. Αθρόες ιδιωτικοποιήσεις, υπονόμευση των δημόσιων συστημάτων Παιδείας, Υγείας, Κοινωνικής Ασφάλισης, διάλυση των εργασιακών σχέσεων, Οδηγία Μπολκεστάιν για την «απελευθέρωση» των υπηρεσιών.

Η περιβόητη αυτή Οδηγία, που θα ενσωματωθεί στο Εθνικό Δίκαιο με σχέδιο νόμου που θα προωθήσει άμεσα η κυβέρνηση της ΝΔ και θα έχει ισχύ από 1/1/2010, είναι ένα ακόμη «φρούτο» της αλυσίδας των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων που προωθούνται πανευρωπαϊκά με το διττό και αλληλοεξαρτώμενο στόχο να γίνει πιο φθηνή η τιμή της εργατικής δύναμης και να επιταχυνθεί η συσσώρευση του κεφαλαίου, μέσω του τομέα των υπηρεσιών. Η διείσδυση του μονοπωλιακού κεφαλαίου, σε χώρους στους οποίους σήμερα κυριαρχούν μεμονωμένοι επαγγελματίες, μικρές ατομικές και προσωπικές εταιρείες, οι οποίες αναμένεται να εκτοπισθούν από τις μεγάλες ανώνυμες κεφαλαιοκρατικές εταιρείες, είναι η μια πλευρά του ζητήματος. Η άλλη, επίσης ουσιαστική, πλευρά που εισάγει η Οδηγία Μπολκεστάιν, έρχεται να μας καταδείξει με τι ευφυή και πανούργο πραγματικά τρόπο η αστική τάξη επιχειρεί να εκμεταλλευτεί προς όφελός της τα διαφορετικά επίπεδα κατακτήσεων που αντικειμενικά υπάρχουν σήμερα μέσα στους κόλπους της εργατικής τάξης στις διάφορες χώρες - μέλη της ΕΕ. Στα πλαίσια αυτά, η Οδηγία εισάγει τη φράση - κλειδί της «χώρας καταγωγής». Σύμφωνα με αυτή, σε μία ευρωπαϊκή αγορά με «απελευθερωμένο» καθεστώς υπηρεσιών θα μπορεί μία εταιρεία με έδρα χώρα χαμηλού εργατικού «κόστους» (αφορά ιδιαίτερα στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που είναι σήμερα μέλη της ΕΕ) να δημιουργεί παραρτήματα και θυγατρικές εταιρείες στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μέχρι εδώ τίποτα το περίεργο. Το τερατούργημα όμως βρίσκεται στη συνέχεια, καθώς προβλέπεται ότι στη χώρα που θα εγκατασταθούν οι θυγατρικές αυτές εταιρείες, δε θα ισχύει το εργατικό δίκαιο της χώρας εγκατάστασης, αλλά της χώρας προέλευσης ή χώρας καταγωγής, σύμφωνα με την Οδηγία. Αν δηλαδή εγκατασταθεί στην Ελλάδα μία εταιρεία παροχής υπηρεσιών από την Τσεχία ή την Πολωνία, οι εργαζόμενοι της εταιρείας δε θα αμείβονται με μισθούς Ελλάδας, αλλά με μισθούς Τσεχίας και Πολωνίας, ενώ θα καλύπτονται με βάση την εργατική νομοθεσία των χωρών τους και όχι την ελληνική. Πρόκειται για μια ειδεχθή αντεργατική παρέμβαση, η εμβέλεια της οποίας ξεπερνά κατά πολύ το χώρο των υπηρεσιών, καθώς καλύπτει μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης και κατ' επέκταση της ελληνικής.

Η εργατική τάξη των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης κουβαλάει στις πλάτες της το βάρος των αντεπαναστατικών ανατροπών των αρχών της δεκαετίας του '90 και την εγκαθίδρυση μιας ιδιαίτερα επιθετικής και βίαιης αστικής τάξης, που δημιουργήθηκε μέσα από την καταλήστευση της σοσιαλιστικής περιουσίας. Από την άλλη, η συνδικαλιστική δράση στην πλειοψηφία των χώρων αυτών και το επίπεδο οργάνωσης των εργατικών κομμάτων, που συνέχισαν να λειτουργούν μετά τις ανατροπές ή δημιουργήθηκαν μέσα από τα ερείπια των ανατροπών, αναπτύσσονται μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες οξυμένου αντικομμουνιστικού παροξυσμού. Η εργατική τάξη των χωρών αυτών δέχεται τις συνέπειες της άγριας εκμετάλλευσης από την πλευρά της εργοδοσίας, η οποία εκφράζεται με τους πολύ χαμηλούς μισθούς (5 και 10 φορές μικρότεροι από τους μισθούς της καπιταλιστικής Δύσης), την ύπαρξη σαθρών και απαξιωμένων συστημάτων συντάξεων και υγείας και τη διατήρηση ενός καθεστώτος πλήρως ελαστικοποιημένων εργασιακών σχέσεων. Το αποτέλεσμα των αντεπαναστατικών ανατροπών στις χώρες αυτές, τα επιτελεία του κεφαλαίου επιχειρούν να το εξαγάγουν και να το επιβάλουν και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπου το εργατικό κίνημα διατηρεί ακόμα κατακτήσεις. Με τη μεταφορά του «εργατικού δικαίου» των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης στις άλλες χώρες της ευρωένωσης, μέσω της Οδηγίας Μπολκεστάιν, το κεφάλαιο επιδιώκει με θεσμοθετημένο τρόπο να δημιουργήσει πεδία «μαύρης εργασίας» στις χώρες εγκατάστασης των επενδύσεων στον τομέα των υπηρεσιών. Η επικράτηση ενός τέτοιου καθεστώτος λειτουργεί διαλυτικά για το θεσμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Η εργατική τάξη θα βρεθεί περισσότερο εκτεθειμένη στις πιέσεις και τους εκβιασμούς της εργοδοσίας, ενώ θα ενταθεί και ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργατών με κριτήριο τους μικρότερους μισθούς και την ελαχιστοποίηση των δικαιωμάτων τους.

Η Οδηγία Μπολκεστάιν επιβάλλει στα κράτη - μέλη να καταργήσουν κάθε προϋπόθεση και περιορισμό που θέτει η εθνική τους νομοθεσία για την παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις που εδρεύουν σε άλλο κράτος - μέλος, καταργώντας κάθε εθνικό περιορισμό στην παροχή υπηρεσιών ανάμεσα στα κράτη - μέλη και διασφαλίζοντας την ελευθερία κίνησης των υπηρεσιών, μια από τις τέσσερις διαβόητες ελευθερίες της Συνθήκης του Μάαστριχτ.

Σύμφωνα με το επίσημο κείμενο, πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας Μπολκεστάιν είναι οι τομείς «υπηρεσιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος». Μ' αυτό το νόθο επιχείρημα, οι πολιτικές δυνάμεις του κεφαλαίου ισχυρίζονται ότι η Οδηγία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε τομείς όπως η Υγεία και η Παιδεία. Δε λένε αλήθεια. Η Οδηγία Μπολκεστάιν ανοίγει το δρόμο για την πλήρη ιδιωτικοποίηση και υποβάθμισή τους, καθώς υπηρεσίες Υγείας, Πρόνοιας και Παιδείας παρέχονται ήδη έναντι αμοιβής στα κράτη - μέλη της ΕΕ και, κατά συνέπεια, με τις απαραίτητες δικονομικές διευκρινίσεις, θα ενταθεί η ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίησή τους.

Στην ιστορική της διαδρομή, η αστική τάξη υπέταξε βαθμηδόν στην εξουσία της την εργατική τάξη, την οποία και μετέτρεψε σε εξάρτημα των εργαλείων παραγωγής. Ανάμεσα στις δύο αυτές κύριες τάξεις διατήρησαν τη θέση τους μικρομεσαία στρώματα, τα οποία, ανάλογα με την ιστορική διαδρομή κάθε κεφαλαιοκρατικής χώρας, αλλού ήταν περισσότερα και αλλού λιγότερα (αγγλοσαξονικές χώρες). Τα μικρομεσαία στρώματα διατηρούν μια αμφίδρομη σχέση και ως προς την εργατική και ως προς την αστική τάξη. Σαν εργοδότες προσεγγίζουν την αστική τάξη, αλλά, ως εκμεταλλευόμενα από την τελευταία, προσεγγίζουν την εργατική τάξη. Από τη θέση τους στην παραγωγή διατηρούν στοιχεία αυτονομίας, ενώ παράλληλα είναι υποχρεωμένα να λειτουργούν με τα κριτήρια που διαμορφώνουν και επιβάλλουν οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις.

Για την περίπτωση της Ελλάδας, μπορούμε να πούμε ότι η αστική τάξη δημιουργούσε και προσπαθεί να κρατήσει μία κατάσταση συμμαχικής σχέσης με τα μεσαία στρώματα, ειδικά για το κοινωνικά ανερχόμενο και πιο μορφωμένο τμήμα των μικροαστικών και μεσοαστικών στρωμάτων (γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι) με το οποίο επεδίωκε να διατηρήσει συμμαχικές σχέσεις. Η προώθηση της Οδηγίας Μπολκεστάιν, αλλά και οι κυβερνητικές εξαγγελίες ότι τα επόμενα βήματα θα είναι η «απελευθέρωση» των κλειστών επαγγελμάτων και των κλειστών αγορών, σημαίνει μήπως ότι ήλθε η ώρα τα στρώματα αυτά ή ένα μεγάλο μέρος τους να αντικατασταθούν από τη μεγάλη κεφαλαιοκρατική εταιρεία; Προφητικά μπορούμε να πούμε σήμερα, ο Μαρξ και ο Ενγκελς στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο είχαν περιγράψει την κατάσταση αυτή, αναφέροντας: «Η αστική τάξη αφαίρεσε το φωτοστέφανο απ' όλα τα ως τα τότε αξιοσέβαστα επαγγέλματα, που τα αντίκριζαν με θρησκευτική ευλάβεια. Το γιατρό, το νομικό, τον παπά, τον ποιητή, τον άνθρωπο της επιστήμης, τους μετέτρεψε σε μισθωτούς εργάτες της».

Ηδη έκθεση του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) που συντάχθηκε το 2001 για λογαριασμό της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ επισήμανε α) το μεγάλο αριθμό των μικροαστικών στρωμάτων στην Ελλάδα β) την ανάγκη αντικατάστασης των μικρών οικονομικών μονάδων στους χώρους αυτούς από μεγάλες εταιρείες. Πώς διαγράφεται το μέλλον των επαγγελμάτων αυτών; Η ιστορία ήδη έχει απαντήσει. Οπως ο ανεξάρτητος μάστορας του μεσαίωνα έγινε μισθωτός εργάτης στον καπιταλισμό, έτσι και πολλές από τις μικρές ατομικές εταιρείες που λειτουργούν σήμερα αναμένεται να εκτοπισθούν από τη μεγάλη ανώνυμη καπιταλιστική εταιρεία, στην οποία θα εργάζονται ως μισθωτοί οι πρώην ελεύθεροι επαγγελματίες. Η προλεταριοποίησή τους θα είναι το άμεσο και αναπόφευκτο αποτέλεσμα. Μέσα από τον κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό οι εργασίες θα συγκεντρωθούν σε όλο και λιγότερα χέρια. Το μονοπωλιακό κεφάλαιο θα επιβάλλει τους όρους του, θα διαμορφώνει τις τιμές και θα αποσπά το μονοπωλιακό κέρδος σε πεδία που στο παρελθόν κυριαρχούσε ο ελεύθερος επαγγελματίας.